Kadernota: financiën moeten weer op orde

Bij behandeling van de kadernota heeft fractievoorzitter Anita Louwes namens de PvdA de bijdrage mogen doen. Hieronder vindt u een samenvatting en onze belangrijkste punten. De volledige bijdrage vindt u onder dit bericht. 

De gemeentelijke financien staan er niet zo goed voor. Dat heeft verschillende oorzaken. Een oorzaak is het uitblijven van geld vanuit het Rijk.

Het Rijk werkt met een systeem dat trap af trap op systeem wordt genoemd. Dat systeem  levert , hoe krom het ook is, bij een nieuw pensioenakkoord of aankoop van meer straaljagers de gemeente extra geld op. Kort samengevat hoe meer geld het Rijk uitgeeft, hoe meer geld de gemeente ook krijgt. Het Rijk gaat het financieel aardig voor de wind, maar het geld voor de gemeenten komt niet er niet. De financiële situatie van de gemeente dwingt ons op een andere manier naar ons gemeentelijk huishoudboekje te kijken.

Wij hebben aangegeven dat we vooral naar de toekomst moeten kijken. Het gaat er nu om, dat te doen wat we echt moeten doen. De PvdA legt de nadruk op een sociale, solidaire en leefbare inrichting van de samenleving dat streven wij na en daar houden wij aan vast. Wij prijzen ons gelukkig met een goed minimabeleid, de toenemende uitstroom uit de bijstand en inzet op de werkgelegenheid.

We hebben vragen gesteld over de energiebesparende maatregelen voor mensen met een eigen huis en een laag inkomen, vroegtijdig schoolverlaters en de burgerbegroting.

De PvdA vindt het belangrijk dat inwoners kunnen meedenken en meebeslissen over de eigen leefomgeving. Voorzieningen zoals dorpshuizen, huisarts en tandartsen vergroten leefbaarheid in dorpen en wijken. Wij hebben suggesties gedaan om deze voorzieningen behouden.

Ik heb namens de fractie uitgesproken dat ik me zorgen maak over het aantal schoolverlaters zonder diploma. Door de krapte op de arbeidsmarkt, zeker in de technische beroepen, worden jongeren uit de schoolbanken gehaald zonder dat het diploma is behaald. Een situatie die niet de voorkeur heeft van mijn fractie. Zodra de economische situatie verslechtert, is de kans groot dat deze de jongere zonder baan en diploma op straat staat. Het college heeft toegezegd dat ze actief bezig zijn met deze problematiek.

Na de verkiezingen heeft de PvdA samen met de andere coalitiepartijen afspraken gemaakt over dat wat we willen bereiken. Deze afspraken zijn ook door de andere politieke partijen en de gemeenteraad van Emmen onderschreven. Een deel van deze afspraken zijn inmiddels gereed, waaronder de nieuwbouw van het Esdal College. Ondanks dat er nu geen geld is, moeten we zorgen dat we de financiën weer op orde krijgen, zodat ook de andere gemaakte afspraken uitgevoerd kunnen worden.

Om die financiën weer op orde te krijgen, zal er moeten worden bezuinigd, maar hoeveel dat is, is nog niet duidelijk. Door een andere manier van gemeentelijk boekhouden, kan er ruimte ontstaan waardoor misschien hele grote ingrijpende bezuinigen niet nodig zijn.

Anita Louwes

*****

Voorzitter, de kadernota gaat over verwachtingen. Het zijn de verwachtingen die in de begroting van 2020 ingevuld worden. Bij deze kadernota is dit anders. Het gaat niet alleen over verwachtingen. De financiele situatie van onze gemeente dwingt ons op een andere manier naar ons gemeentelijk huishoudboekje te kijken.

De grillige werking van de financieringsstructuur vanuit het Rijk waaronder kortingen op het gemeentefonds en het btw-compensatiefonds dwingt ons om te gaan herijken.  De fractie van de PvdA hoopt dat het zo langzamerhand gaat doordringen bij het Rijk, dat de rek er echt nu ui is. Argumenten dat er nog maar weinig gemeenten onder toezicht staan van de provincie vindt mijn fractie niet steekhoudend. Gemeenten hebben tot op heden  er alles aan gedaan om de eigen verantwoordelijkheid te nemen en te zorgen dat het huishoudboekje op orde blijft. De PvdA voelt deze verantwoordelijkheid ook.

Wanneer de financien teruglopen moeten we vooral kijken naar de toekomst van de samenleving en de manier waarop we deze willen inrichten. Het gaat er nu om, dat te doen wat we echt moeten doen. In de zoektocht naar een balans tussen uitgaven en inkomsten, hebben wij bepaald waar de prioriteiten van de PvdA liggen.  U mag van de PvdA verwachten dat ze een sociale, solidaire en leefbare inrichting van de samenleving nastreeft en daar ook aan vast  zullen houden. Wij prijzen ons gelukkig met een goed minimabeleid, de toenemende uitstroom uit de bijstand en inzet op de werkgelegenheid.

Zoals ik zojuist aangaf gaan financien ook over verwachtingen. Met geld kun je doelen realiseren. De onzekerheid over de omvang van onze middelen dwingt ons creatief  na te denken over een andere manier van invulling geven aan de doelstellingen  Het zijn verwachtingen die mijn fractie, de raad en college hebben van het rijk. Hiertegenover of daarnaast staande verwachtingen die onze  inwoners van de gemeente hebben. De burgerbegroting is hier een voorbeeld van. Inwoners laten meedenken en meebeslissen over de leefbaarheid is wat de PvdA voorstaat. Verwachtingen brengen veelal uitgaven met zich mee. De fractie van de PvdA wil dat die mensen die meedenken over leefbaarheid in hun omgeving op de hoogte zijn van financiële mogelijkheden om die verwachtingen waar te maken. Worden aan de verschillende overlegpartners doelstellingen meegegeven passend bij de beleidsdoelstellingen van de burgerbegroting?

Via de burgerbegroting kan de leefbaarheid in dorpen en wijken vergroten. Om de leefbaarheid op peil te houden gaat het ook om het behoud van voorzieningen. In Nieuw Amsterdam zijn door een natuurlijk wijzigingsmoment de Schalm, de Oldersheem en de bibliotheek aan elkaar verbonden. Is het in de toekomst mogelijk om dit op meerdere plekken te doen. Graag reactie van het college?

De fractie van de PvdA hecht eraan om de generaties na ons een mooi, groen en leefbaar Emmen na te laten. Duurzaamheid en betaalbaarheid van woonlasten horen daar bij. De eigen woningbezitter met een klein inkomen heeft misschien wel de grootste problemen om budgetneutraal huis te verwezenlijken. De investeringen die daarvoor gedaan moeten worden zijn kostbaar en niet altijd te betalen. Ziet het college mogelijkheden om  verduurzaming van de woningen ook voor mensen met een kleine beurs te stimuleren.  

Een andere verwachting is het restant investeringsagenda. Dit blijft het ambitielijstje voor de PvdA, maar door onze huidige financiele situatie zal er voorlopig niet veel gerealiseerd kunnen worden. Ondanks de beperkte middelen heeft onze fractie wel vol overtuiging de regiodeal gesteund. Het constructief met de regio samenwerken om structurele problematiek zoals laaggeletterdheid, overerfbare armoede te doorbreken, meer inzetten of creëren van een vitale regio versterkt de ambities van de PvdA als het gaat over gelijke kansen voor iedereen. Maar ook zonder regiodeal gaan wij ervan uit dat dit college volop inzet op het actieplan zorglandschap, de jeugdagenda en het terugdringen van armoede.  

Het huisartsenprobleem in Barger Compascuum lijkt opgelost. Mijn fractie is van mening dat goede huisartsen en tandartsen een basis zijn leefbaarheid in onze gemeente. Belemmeringen voor huisartsen of tandartsen om zich in Emmen te vestigen moeten actief worden opgelost. Over een aantal jaren zal in het kader van de verwachte demografische ontwikkelingen de vraag naar gekwalificeerd zorgpersoneel nog verder toenemen.  Des te meer reden om actief in te zetten op de verbinding tussen zorg en onderwijs. De PvdA ziet Treant nadrukkelijk als stakeholder. Emmen studentenstad is dan misschien nog wel dichter bij dan wij denken.

Voorzitter, de PvdA maakt zich zorgen over het aantal schoolverlaters zonder diploma. Door de krapte op de arbeidsmarkt, zeker in de technische beroepen, horen wij dat werkgevers jongeren uit de schoolbanken halen waarbij de jongere niet in staat gesteld wordt om het diploma te behalen. Een situatie die niet de voorkeur heeft van mijn fractie. Zodra de economische situatie verslechterd is de kans groot dat deze de jongere zonder baan en diploma op straat staat. Is het college zich bewust van deze problematiek? En zo ja is hier dan ook actie op gezet. Wij kunnen ons voorstellen dat de  gemeente samen met het onderwijs en de bedrijven in overleg gaat om te komen tot een goede afstemming van vraag en aanbod, waarbij er met nadruk voor gezorgd wordt dat iedere jongere de schoolbanken verlaat met een diploma.

Wij hebben vaak aandacht gevraagd voor het kaderstellend personeelsbudget. In de kadernota hebben we kunnen lezen dat er wordt ingezet op nieuw beleid met betrekking tot integraal personeelsbudget. Wij gaan ervan uit dat het meer met minder traject hier ook bij betrokken wordt. Trajecten als deze leiden er vaak toe dat kwalitatief goed personeel vertrekt Wij roepen het college op om alles in het werk te stellen om het  goede personeel aan ons te blijven binden.

De financiering van de jeugdzorg is een probleem. Niet alleen in onze gemeente maar in veel gemeenten. Ja, onze kwetsbare kinderen hebben ondersteuning nodig. Die ondersteuning moet voldoen aan dat wat de jongere nodig heeft.  Het moet ook financieel op orde zijn. Niet alleen bij ons maar in veel gemeenten. Als er geen geld is moet je creatief zijn.  Op welke manier kunnen we dit dossier financieel op orde krijgen. Wij hebben het antwoord niet, maar vragen ons af of er in bijvoorbeeld de efficiency nog iets te doen valt. Graag reactie van het college.

Tot slot voorzitter, naast ambities, doelstellingen en verwachtingen blijft het financieel kader ook van belang.

Er zijn een aantal manieren om onze financiele positie te verbeteren.

De Enexis aandelen zijn mogelijk toe te voegen aan onze reserve waardoor de reservepositie van de gemeente verbeterd. De fractie van de PvdA heeft  haar bedenkingen bij  verkoop van de aandelen. Weg is weg en dat is niet waar wij in beginsel de voorkeur aan geven. Maar toevoegen aan de stille reserve biedt mogelijk soelaas. Is inmiddels duidelijk of de provincie het toevoegen van de waarde van de Enexisaandelen aan de stille reserve accepteert? Wanneer denkt het college het eerder toegezegde onderzoek Enexis aan de raad te kunnen presenteren?

Een andere mogelijkheid  is het deels loslaten van de behoedzaamheid. Hoe behoedzaam moet je als gemeente zijn? De PvdA fractie vindt het belangrijk om het huishoudboekje op orde te hebben, maar dat geldt ook voor de samenleving. Vroeger leerde ik al van mijn ouders dat je niet meer kan uitgeven dan je hebt en ik leer het nu weer aan mijn kinderen maar voeg er wel aan toe, maar je leeft nu.

De behoedzaamheid die wij in acht nemen, terwijl van het onzekerheid is over de rijksmiddelen, leidt ertoe dat er fors aan de reserves wordt toegevoegd en op die manier te sparen voor  financiele tegenvallers, is dit de goede oplossing? Behoedzaamheid is belangrijk, maar volgens ons kan het wel een tandje minder.  We moeten onze ambities niet afschalen, en belangrijke dingen niet meer doen, omdat we nu te behoedzaam zijn. Dat wat we niet meer doen is dan weg en komt ook niet snel meer terug, en ja we leven nu.  Financiële behoedzaamheid is één, maar de sociale behoedzaamheid is voor de  samenleving van nu minstens zo belangrijk.

De raad heeft gesteld dat het weerstandsvermogen moet voldoen aan het criterium ruim voldoende, maar wat is het effect als we dit een aantal jaren uitstellen en bijvoorbeeld niet over 3 jaar maar over 7 jaar weer aan dat criterium voldoen. Kan het college ons daar antwoord op geven?

Voorzitter, namens mijn fractie heb ik de verwachtingen en ambities van de PvdA vandaag in deze raadzaal mogen verwoorden. Dit alles vanuit de idealen van een sociale, solidaire en leefbare inrichting van de samenleving Mijn fractie geeft er de voorkeur aan dat het college in aanloop naar de begroting de consequenties van het toevoegen van de Enexis aandelen, het beperkt loslaten van de behoedzaamheid en het verschuiven van het geformuleerde criterium met betrekking tot t weerstandvermogen voor de raad inzichtelijk maken. Daarna is dan de keus gemaakt om al dan niet over te gaan tot grote ingrijpende bezuinigingen.